Đại cương.

Màng phổi gồm 2 lá, lá thành và lá tạng, giữa hai lá là khoang màng phổi.

Bình thường trong khoang màng phổi có một ít chất dịch lỏng để cho phổi hoạt động dễ dàng. Trong trường hợp bệnh lý, có sự tích tụ, ứ đọng dịch ở trong khoang màng phổi, đến một mức nhất định sẽ gây nên  tràn dịch màng phổi.

Người bệnh bị tràn dịch màng phổi có các triệu chứng như. đau âm ỉ bên tràn dịch, Ho khan khi thay đổi tư thế, khó thở ngày một tăng. Có thể sốt  hoặc sốt hơn. Chách chẩn đoán chính xác nhất là chụp Xquang phổi chọc dò màng phổi

Tây y thường dùng biện pháp chọc và hút dịch làm cho dễ thở ngay. Đông y dùng biện pháp làm cho khả năng hấp thu dịch tăng lên và giảm tiết dịch. thường dùng các bài

Tràn dịch màng phổi là một hội chứng rất hay gặp trên lâm sàng. Dấu hiệu của bệnh biểu hiện như thế nào và nguyên nhân gì gây tràn dịch màng phổi là những vấn đề được nhiều người quan tâm.

Màng phổi gồm lá thành và lá tạng, giữa hai lá là khoang màng phổi. Bình thường trong khoang màng phổi có một ít chất dịch lỏng để cho phổi hoạt động dễ dàng. Trong trường hợp bệnh lý, có sự tích đọng dịch ở trong khoang màng phổi, gây ra tràn dịch màng phổi.

Triệu chứng của tràn dịch màng phổi

Đau ngực, đau âm ỉ bên tràn dịch, nằm nghiêng về bên đó thì đau tăng. Ho khan khi thay đổi tư thế, khó thở ngày một tăng. Có thể sốt 38,5o hay cao hơn. Chụp Xquang phổi thấy hình mờ đậm, đồng đều, dịch thường ở dưới thấp, có khi mờ ở cả hai bên phổi, tim bị đẩy sang bên đối diện. Nếu có nghi ngờ có ung thư màng phổi hay mảng cặn màng phổi thì phải chụp cắt lớp vi tính lồng ngực. Chọc dò màng phổi có dịch, màu dịch có thể vàng chanh, trong, màu hồng hoặc đục như nước vo gạo, như mủ. Để xác định nguyên nhân gây tràn dịch màng phổi, người ta dựa vào màu sắc dịch, các xét nghiệm vi khuẩn, sinh hóa, tế bào học, và dựa vào việc thăm khám toàn thân, khám các cơ quan khác có liên quan.

Các bệnh gây tràn dịch màng phổi

Tràn dịch màng phổi do lao

Hay sốt về chiều, sút cân, có thể có lao phổi. Nước dịch vàng chanh, phản ứng rivalta dương tính (+), trong dịch có nhiều bạch cầu lymphô, bạch cầu đa nhân, có thể tìm thấy vi khuẩn lao. Mantoux (+).

Viêm phổi - màng phổi: Sốt cao, đau ngực, ho có đờm. Chụp Xquang lồng ngực thấy tổn thương phổi và tràn dịch màng phổi. Chọc hút dịch có màu vàng chanh hoặc mủ đục. Vi khuẩn gây bệnh thường do tụ cầu vàng, phế cầu, liên cầu. Xét nghiệm máu, bạch cầu đa nhân trung tính tăng cao.        Điều trị kháng sinh, hút rửa màng phổi kết quả rất tốt.

Tràn dịch màng phổi do amíp:

Bệnh nhân có tiền sử lỵ amíp, đau bụng quặn, mót rặn, phân có máu mũi, gan to, sốt cao... Dịch có màu vàng chanh hoặc màu cà phê sữa. Có thể tìm thấy amíp trong dịch.

Tràn dịch màng phổi do sán lá phổi (paragonimus westermann):

Dịch thường vàng chanh, lượng dịch nhiều, có thể tìm thấy trứng sán trong dịch màng phổi hoặc trong đờm. Bệnh thường gặp ở vùng núi Tây    Bắc, đồng bào có tập quán ăn cua sống hoặc nấu chưa chín.

Tràn dịch màng phổi do ung thư:

Gặp ở người lớn tuổi, hút thuốc lào, thuốc lá. Ung thư màng phổi hoặc ung thư phế quản, xương, ung thư máu... di căn đến màng phổi. Dịch màu vàng chanh hay màu nước vang đỏ, lượng dịch vừa phải, nhưng tái phát nhanh sau hút tháo dịch. Toàn thân suy sụp nhanh. Xét nghiệm dịch màng phổi thấy tế bào không điển hình 50%. Sinh thiết màng phổi có tế bào ung thư dương tính từ 50-70%. Phản ứng mantoux âm tính (-).

Hội chứng Demon Meigs tràn dịch màng phổi:

tràn dịch màng phổi màu vàng chanh và có u nang buồng trứng. Cắt bỏ u nang buồng trứng, dịch sẽ hết.

Tràn dịch màng phổi do Suy tim sung huyết:

Rất hay gặp. Bệnh nhân có tiền sử bệnh tim mạch, tâm phế mạn, suy tim gây phù hai chân, đái ít, khó thở. Tràn dịch có thể một hoặc hai bên, lượng dịch ít, màu trong.

Tràn dịch màng phổi do Xơ gan, cổ trướng:

Bệnh nhân có tiền sử nghiện rượu, bị xơ gan lúc nào không biết. Gan to, không sốt. Dịch ít, trong hoặc vàng chanh.

Tràn dịch màng phổi do Hội chứng thận hư, suy giáp trạng:

Bệnh nhân có phù toàn thân, dịch trong vắt.

Tràn dịch màng phổi dưỡng chấp:

Lượng dịch nhiều, đục như sữa, xét nghiệm dịch có cholesterol và triglycerid. Thường do chèn ép hoặc tổn thương ống dưỡng chấp trong lồng ngực. Nguyên nhân do giun chỉ, thường có phù chân voi, bìu to, đái ra dưỡng chấp. Ống ngực bị tổn thương còn do biến chứng sau phẫu thuật lồng ngực.

Tràn dịch màng phổi do chấn thương:

Bệnh nhân đau nơi bị va chạm, khó thở. Chụp Xquang phổi thấy tràn dịch màng phổi, có khi gãy hoặc rạn xương sườn. Chọc hút dịch có máu, trường hợp này thường điều trị nội khoa nhưng có trường hợp phải xử trí bằng phẫu thuật.

Ngoài ra, tràn dịch màng phổi còn gặp trong các bệnh nhồi máu phổi, nhồi máu cơ tim, nấm phổi, hodgkin, bệnh saccoid...

Về điều trị tràn dịch màng phổi

Nói chung, tràn dịch màng phổi do bất cứ nguyên nhân gì cũng phải chọc hút dịch để làm xét nghiệm, làm sinh thiết, để tháo bớt dịch cho bệnh nhân dễ thở hoặc rửa màng phổi. Mỗi lần hút nên lấy không quá 1 lít dịch. Tùy theo nguyên nhân gây tràn dịch mà có chỉ định điều trị thích hợp như nhiễm khuẩn, điều trị bằng kháng sinh; ung thư điều trị bằng phẫu thuật và hóa chất; điều trị suy tim, suy thận, xơ gan, áp-xe gan. Sau khi điều trị dịch màng phổi hết, phải tiến hành tập thở, cho thuốc chống dính để tránh dày dính màng phổi.

Theo TS. Đào Kỳ Hưng - Sức Khoẻ & Đời Sống